Bir medeniyet, yalnızca mimarisiyle, sanatıyla veya gücüyle değil, aynı zamanda merhametle yoğrulmuş bir ruhla da ayakta durur. Osmanlı İmparatorluğu’nun zirveye ulaşan medeniyetinin temelinde, işte bu vakıf ruhu vardı. Peki, Osmanlı’yı gerçek anlamda vakıf medeniyeti yapan güç neydi?
Tarihçi Yazar Recep Babacan’ın arşiv belgelerine dayanan titiz çalışması, Osmanlı İmparatorluğu’nun vakıf geleneğini ve bu geleneğin toplumsal yapıyı nasıl dönüştürdüğünü derinlemesine inceliyor. Osmanlı'da vakıflar, sadece maddi yardımlar değil, bir toplumun vicdanı ve ruhuydu.
Osmanlı’nın en büyük şefkat mirası, kadınların elleriyle şekillenen vakıflarda hayat buldu. Bezm-i Âlem Sultan, Hürrem Sultan, Hatice Turhan Valide Sultan, Gülnuş Mehpare Ematullah Valide Sultan ve Kösem Sultan gibi güçlü ve vefalı kadınlar, vakıf anlayışını sadece bir yardımlaşma biçimi olarak görmediler; bu anlayış, toplumun her köşesine işleyen bir merhamet ve şefkat duygusuydu.
Bezm-i Âlem Sultan, bir rüya ile Gureba-i Müslimin Hastanesi'ni kurarak, Osmanlı'da sadece sağlık hizmeti sunmakla kalmadı, aynı zamanda hastalarına insanlık onurunu, şefkati ve merhameti de sundu. Bu hastane, şefkatin ve sadakatin simgesi haline gelirken, taburcu edilen her hastaya, sadece sağlık değil, yaşamaya devam edebilmeleri için bir miktar ücret de verilirdi.
Hürrem Sultan, vakıf anlayışını ve şefkatin gücünü büyük bir inançla savunmuş, camiler, imaretler ve okullar inşa ettirerek topluma kalıcı eserler bırakmıştır. Hatice Turhan Valide Sultan, gücünü ve sadakatini, vakıf kurumları aracılığıyla halkın ihtiyaçlarına sunarak Osmanlı toplumunun dayanışma gücünü pekiştirmiştir. Gülnuş Mehpare Ematullah Valide Sultan, vakıflarla kurduğu derin bağları sayesinde yoksul ve ihtiyaç sahiplerinin yanında durmuş, şefkatle örülmüş bir toplum yapısının temelini atmıştır. Kösem Sultan ise, hem içsel gücüyle hem de yönetimsel zekasıyla vakıf kültürünü bir devlet meselesi haline getirmiştir.
Recep Babacan’ın bu eseri, bu büyük kadınların vakıf anlayışını nasıl miras aldığını ve bu mirası nasıl büyütüp güçlendirdiklerini gözler önüne seriyor. Osmanlı'da vakıf medeniyetinin temellerini oluşturan hastaneler, sebiller, camiler, imaretler, vakıflar; şefkat ve merhametle yoğrulmuş bir toplumun en büyük şahitleri oldular.
Bu eser, Osmanlı İmparatorluğu’nun vakıf eliyle inşa ettiği şefkat medeniyetini ve bu medeniyetin temel taşlarını oluşturan kadınların büyük mirasını yeniden keşfetmek için bir çağrıdır. Recep Babacan’ın titiz araştırmaları, Osmanlı’nın vakıf anlayışını derinlemesine ve duygusal bir bakış açısıyla inceleyerek, bu geleneğin toplum üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor.
Vakfın, gönüllerin şefkatle yoğrulmuş, medeniyetin temellerini merhametle atmış bu büyük geçmişin kapısını aralamak için hazır mısınız? Çünkü her vakıf, sadece bir yapı değil, bir toplumun kalbidir.
